آداب و رسوم عید نوروز و فلسفه آن
در زمان های قدیم، مردان از جواهرات به عنوان نماد اجتماعی برای نشان دادن وضعیت و موقعیت خود استفاده می کردند. فراعنه ی مصر مثال خوبی برای این موضوع است چرا که می بینیم پادشاهان آن زمان همیشه خود را با جواهرات می آراستند. تاریخچه دستبندهای مردانه را می توان تا 5000 سال قبل از میلاد ردیابی کرد. در این مقاله از ریسه گالری قصد داریم 8 نکته ای را که می توانند به آقایان در نحوه‌ی پوشیدن و استفاده از زیورآلات و جواهرات کمک کنند با هم بررسی کنیم. در ادامه همراه ما باشید.
عید نوروز چیست؟
ما این جشن باستانی و کهن را از اقوام مختلفی در منطقه به ارث برده‌ایم. جشنی که با رنگ و بویی ویژه، هویتی ایرانی گرفته و نماد پیوند اقوام و مردمان ایران است. عید را شروع رستاخیر طبیعت، موعد رویش و تولد نباتات می‌دانیم و باورمان بر این است که همگام با طبیعت، ما هم باید روزگار نو و تازه‌ای را با روح و روان تازه و پوشیدن لباس عید نو آغاز کنیم. شروع جشن نوروز با اعتدال بهاری هم‌زمان است. موعدی که خورشید در حرکت ظاهری‌اش در ابتدای برج حمل، استوای زمین را قطع می‌کند و ساعات روز و شب با هم برابر میشود. در تقویم خورشیدی، لحظه تحویل سال، اولین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین شمرده میشود.
تاریخچه عید نوروز
اگر بخواهیم دقیقا بگوییم عید نوروز از چه زمانی شروع شد به صورت جدی تحقیق در مورد عید نوروز را پیش بگیریم. ما در این مطلب گشت کوتاهی در وب و در میان کتاب‌های مختلفی که تحقیق درباره عید نوروز ایرانیان را انجام داده اند زده ایم که خلاصه‌ی آن را در ادامه می‌خوانید.
هر چند دقیقا معلوم نیست که ما ایرانیان از چه زمانی رسم را بر این گذاشتیم که بهار را جشن بگیریم، اما از برخی شواهد این طور بر می آید که از زمان های خیلی دور یعنی پیش از دوره مادها و هخامنشیان دو عید در آسیای میانه و آسیای غربی وجود داشته که یکی از آن ها جشن آفرینش و دیگری جشن رستاخیز بوده است. جشن آفرینش در اول پاییز و جشن رستاخیز در اول بهار برگزار می شده است.
با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزدا، شروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ زیرا اهریمن در آن زمان، خسارات زیادی از جمله قحطی و خشکسالی به بار آورده بود. پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز میگردد و خشکسالی از بین می‌رود. مردم بعد‌ها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نامگذاری کردند. شاعران و نویسندگان مشهوری همچون ابوالقاسم فردوسی، ابوریحان بیرونی و طبری نیز جمشید را بنیان‌گذار اصلی نوروز می‌دانند.
همچنین در شاهنامه درباره نوروز اینگونه نوشته شده است: جمشید در حال گذشتن از آذربایجان بوده است که دستور می دهد برایش تختی قرار دهند، سپس با تاجی پر زرق و برق روی آن تخت می نشیند و با تابش نور خورشید به آن تاج زرین، روشنایی و نور فراوانی دنیا را فرا میگیرد و به خاطر شادمانی مردم آن روز را نوروز می نامند.
ریشه‌یابی واژه نوروز
واژه نوروز از زبان فارسی میانه (nōgrōz) گرفته شده که ریشه در زبان اوستایی دارد. مورخان، معادل اوستایی آن را navaka raocah حدس زده‌اند. امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده میشود:
نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) و آغاز سال نو
نوروز خاص: روز ششم فروردین با نام «روز خرداد»
ایرانیان باستان از نوروز به عنوان «ناوا سرِدا» یعنی سال نو یاد می‌کردند. مردمان ایرانی آسیای میانه در دوره‌های سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو می‌خواندند.
به عقیده احسان یارشاطر، بنیان‌گذار دانشنامه ایرانیکا، با توجه به قواعد آواشناسی، نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz توصیه میشود (وی در این رابطه تلفظ فارسی را مبنا قرار داده است). امروزه در نوشته‌های یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده میشود.
روز جهانی عید نوروز
- مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز را که ریشه‌ی ایرانی دارد در تقویم خود ثبت کرده است. همچنین در تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، این جشن باستانی را به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رساند.
- مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۱۰، روز ۲۱ ماه مارس را به‌عنوان «روز جهانی عید نوروز» به رسمیت شناخت. در متن تصویب شده توسط مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز جشنی با ریشه ایرانی و قدمتی بیش از ۳ هزار سال توصیف شده است که امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن میگیرند.
- در تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۹ نخستین دوره جشن جهانی نوروز در تهران برگزار و این شهر به‌عنوان «دبیرخانه نوروز» تعیین شد. پس از آن در سال ۱۳۹۱ برای نخستین بار این جشن باستانی را در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفتند و بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، به این مناسبت پیامی صادر کرد.
آداب و رسوم عید نوروز در ایران
نوروز بزرگترین جشن آئینی ایرانیان از دوران کهن تا به امروز بوده و نماد جشن‌های بهاری جهان به شمار می‌رود. با وجود روایت ها و داستان های زیادی که در مورد پیدایش این جشن نقل شده، مهم ترین علت پیدایش آن آغاز بهار، رستاخیز طبیعت و تجدید زندگی است. این جشن طبیعت تلفیقی است از گرایش‌های آئینی و دینی مردم ایران باستان و آریایی ها و به مرور در میان آن ها این عقیده شکل گرفته که ماه فروردین، ماه فروهرهای مقدس و جشن ویژه آنان است؛ بنابراین ریشه برخی از سنت ها که به آن اشاره خواهد شد به این تفکر و احترام به فروهرها باز می گردد.
- سفره هفت سین
تهیه سفره هفت سین از اصلی‌ترین آداب عید نوروز است. بزرگترین نماد آیین نوروز “هفت سین” است. یکی از رسومات جالبی که در عید نوروز رایج است همان چیدمان سفره نوروزی می باشد که در آن از هفت عنصر که با حرف اول سین شروع می شوند استفاده می کنیم و هر کدام به خودی خود نشانه یک ویژگی بارز و مثبت در زندگی ما می باشد. باورها و اعتقادات جالبی درباره چیدن سفره هفت سین وجود دارند که در شهرها و قشرهای ایرانی متفاوت است.- سبزه نماد تولد دوباره
- سمنو نماد همبستگی
- سنجد نماد فرزانگی
- سماق نماد صبر
- سیر نماد سلامتی
- سکه نماد رزق و روزی
- سیب نماد زیبایی و عشق
- دید و بازدید
یکی از اصلی‌ترین سنت‌های عید نوروز، دید و بازدید در این دوران است. معمولا افراد لباس نو و تمیز می‌پوشند و برای تازه کردن دیدار، به دید وبازدید فامیل می‌روند که این عید دیدنی‌ها باعث میشود تا افراد با اشخاصی که قهر بودند آشتی کنند. درواقع نوروز عامل صلح است که دل‌ها را به هم نزدیک کند و کینه ورزی در سال جدید را، ازبین ببرد. - عیدی دادن
در دید و بازدیدها، معمولا صاحب خانه به کودکان عیدی می‌دهد. رسم عیدی دادن در هر شهر متفاوت است. عده‌ای زمانی که به منزل فردی وارد می‌شوند، به کودکان آن خانه عیدی می‌دهند. عده‌ای نیز، زمانی که شخصی به خانه‌شان می‌آید عیدی می‌دهند. دادن عیدی به نو عروسان نیز از رسومات دید و بازدید نوروزی است. - سیزده بدر
جشن نوروز با سیزده بدر خاتمه پیدا می کند؛ در این روز که به روز طبیعت نامگذاری شده است، مردم طبق یک باور قدیمی و برای راندن نحسی از خانه های خود خارج شده و به اطراف شهر یا به فضاهای سبز می روند. در این روز معمولا بیشتر اعضای خانواده کنار هم جمع می شوند و با پختن آش یا بازی های دست جمعی به جشن و سرور می پردازند. از رسوم جالب این روز گره زدن سبزه و سپردن آن به آب روان است.
- افروختن آتش(چهارشنبه سوری)
چهارشنبه سوری نیز یکی از آداب و رسوم شیرین ما ایرانیان است که هر ساله در آخرین چهارشنبه سال برگزار میشود. در چنین روزی خانواده‌ها به دور هم جمع می‌شوند و با خوردن شیرینی و آجیل چهارشنبه سوری را جشن میگیرند. همچنین با روشن کردن آتش و پریدن از آن به نیت بر آورده شدن تمام آرزو‌هایشان در سال جدید و دوری از شر و بلا، این مراسم را برگزار می‌کنند. از دیگر رسوم چهارشنبه سوری میتوان به گرفتن فال حافظ و فال بولونی اشاره کرد. مراسم قاشق زنی و کوزه شکستن نیز، یکی از آداب مراسم چهارشنبه سوری است. - خانه تکانی
از گذشته تا به امروز برای ایرانیان، نو شدن در سال جدید از اهمیت بالایی برخوردار است به این صورت که قبل از آمدن نوروز در تکاپوی تهیه لباس و کفش نو و تمیز و مرتب کردن خودشان هستند، آشتی کردن با آشنایان و دوستانی که در سال قبل با آن ها قهر بودند، یکی دیگر از مرسومات باستانی نوروز می باشد. تا کدورت ها دور ریخته شود و قلب ها صیقل پیدا کند و مانند آینه صاف گردد و شروعی دوباره برای هر چیز در عید نوروز ایرانیان تعریف شده است. مانند زایش مجدد طبیعت و زمین و رشد مجدد گیاهان و تولد دوباره حیوانات که با آمدن سال جدید از سر گرفته می شود. - رویاندن سبزه
بسیاری از مردم ایران باستان بر این باور بودند که شیطان باعث خشکسالی زمین شده بود و پس از پیروز شدن جمشید از شیطان، مردم به عنوان برکت آغاز بهار در ظرف‌های متفاوتی شروع به کاشت جو کردند و بر این اعتقاد بودند که این قسمت از آداب و رسوم کاشت سبزه در عید نوروز، به دلیل این اتفاق در آن زمان است. به صورتی که دو هفته مانده به شروع عید نوروز، شروع به کاشتن دانه‌های گندم، جو، عدس، نخود، ارزن، برنج، لوبیا، ذرت، ماش، باقلا و کنجد می‌کردند. معمولا از هرکدام این دانه‌ها برای کاشت سبزه میتوان استفاده کرد. به این شکل که دانه‌ها را داخل ظروف مخصوص و یا روی کوزه‌های بسیار زیبا می‌کارند تا در لحظه سال تحویل، سبزه آن‌ها برای قراردادن بر روی سفره آماده باشد و سبز شدن این سبزه‌ها نشانی از خیر و برکت و همینطور باروری در سال جدید است. - دیدار با عزیزان ازدست رفته
در کشور ما ایران رسم بر این است که آخرین پنجشنبه سال با گل و شیرینی و همینطور سبزه و یا نوعی هفت سین کوچک، به دیدار عزیزان از دست رفته‌شان می‌روند و از خداوند متعال در سال جدید، برای آن‌ها طلب بخشش و مغفرت می‌کنند. - سبزی پلو با ماهی
پختن سبزی پلو با ماهی، یکی از اصلی‌ترین آداب و رسوم نوروز بوده است که معمولاً به عنوان ناهار یا شام روز اول فروردین خورده میشود. فلسفه‌ی طبخ این غذا احتمالاً به خاطر نماد هر یک از مواد تشکیل دهنده‌ی آن بوده است. ماهی نماد حیات و جنب و جوش، سبزی نماد بهار و رویش و برنج نماد برکت است. علاوه بر این‌ها پختن و خوردن سبزی پلو با ماهی فرصتی برای شکرگزاری در روز اول سال هم هست.
چرا عید نوروز سیزده روز است؟
نوروز در اعتقاد ایرانیان باستان، 12 روز بود و روز سیزدهم نیز برای دفع بلا و سر و سامان دادن به اوضاع اضافه شده بود. در دوران باستان، مردم جهان مخصوصاً ایرانیان بر این باور بودند که پیدایش زمین و نعمت های آن، در طی 12 هزار سال به پایان می‌رسد. همچنین معتقد بودند 12 ماه سال، در 12 روز عید نمود پیدا می‌کند. انسان آنچه را در این دوازده روز پیش می آمد، سرنوشت سال خود می انگاشت. مثلاً عقایدی مبنی بر کاشت دانه در این دوازده روز و مشاهده روند رشد آن نیز وجود دارد. کشاورزان در گذشته دانه ای که در این 12 روز رشد بیشتری داشت را برای کاشت انتخاب می‌کردند و خوش یمن می‌دانستند.
کدام کشورها، نوروز را جشن میگیرند؟
همان طور که گفته شد، عید نوروز از کهن ترین جشن های به جای مانده از دوران باستان است. بدلیل وسعت زیاد ایران باستان در گذشته، امروزه علاوه بر ایران، کشور های اطراف نیز نوروز را جشن میگیرند. امروزه نوروز در ایران و افغانستان همچنان آغاز سال نو محسوب میشود و بیشتر از سایر کشورها، آداب و رسوم اصیل نوروز رعایت و اجرا میشود. در برخی دیگر از کشورها مانند تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان، نوروز تعطیل رسمی است و مردمان آن، نوروز را جشن میگیرند. در ادامه با آداب و رسوم نوروز به طور کامل آشنا خواهید شد.
کلام آخر
در این مطلب در مورد عید نوروز و رسوم آن توضیحات کاملی ارائه دادیم. در آخر هم لازم است یادآوری کنیم که با نزدیک شدن به ایام نوروز هدیه دادن و هدیه گرفتن اهمیت زیادی پیدا می کند اما بعضی وقت‌ها آن قدر گزینه‌های پیش رویمان زیاد و متنوع هستند که قدرت انتخاب را از ما میگیرند و یا برعکس، گاهی اوقات هیچ گزینه‌ای به ذهنمان نمی‌رسد. به همین منظور ما معمولا در روزهای منتهی به عید نوروز تخفیف هایی رو برای محصولات در نظر میگیریم که امسال هم همانند سال های قبل اینطور بوده و شما عزیزان می توانید با مراجعه به صفحه ویژه ساخته شده برای نوروز در جریان کامل تخفیف ها و مدت زمان آن قرار بگیرید.
منبع: wikipedia
خوب بود